شستن فرش در قالیشویی
مقدمات شستشو
غبارگیری
یکی از مراحل شستن فرش در قالیشویی غبارگیری است که همیشه به صورت ترکیبات مختلفی در هوا وجود دارد و ممکن است به صورت ذرات آهن ، کربن به شکل دوده ،آلومین .و سایر مواد به داخل پرز فرش نفوذ کند . ذرات ریز غبار به صورت لایه ای نازک روی سطح و داخل پرزهای فرش نفوذ می کند . این لایه ها جذب کننده ی رطوبت نیز هستند و در بلند مدت به صورت لکه های چرک روی سطح فرش پدیدار می شوند و حتی باعث پوسیدگی فرش نیز می گردند .
کانونهای اجتماع غبار و خاک در درون فرش مکان مناسبی برای زندگی انواع حشرات مانند بید است که می توانند الیاف پشم را بجوند و از بین ببرند . بنابراین غبارگیری فرش هراز گاهی الزامی است .
وسایل مربوط به غبار گیری
بهترین وسیله برای زدودن گرد و خاک و تمیز نمودن فرش جاروهای دستی و معمولی(جاروهای رشتی و مشابه آن ها) می باشد .استعمال این قبیل جاروها با وجود آن که وقت بیشتری را گرفته و تا حدودی خسته کننده می باشند . معهذا جهت دوام فرش بیشتر توصیه می شوند .
به کار بردن جاروهای برقی با دور کم هر چند روز یک بار بدون اشکال است ولی هرگز نباید از جاروهای برقی که برس های چرخنده دارند بکار برد ، چه حرکات چرخشی این برسها باعث شکسته شدن الیاف پشم و کنده شدن گره ها از جسم فرش می شود و همچنین از گردش جاروبرقی در اطراف محل ریشه ها اکیداً خودداری می شود چه با این عمل ریشه ها به داخل دستگاه مکیده می شود و از بین می روند .
نوصیه می شود هر چند هفته یکبار با جاروبرقی و یا جاروی معمولی پشت فرش نیز جارو شود چون این عمل گرد و خاک و ناپاکی هایی که در پشت فرش رخنه نموده اند ، زدوده خواهد شد .
غبارگیری قالی و قالیچه:
در غبارگیری قالی و قالیچه ها هیچ گاه مانند پتو و ملافه روزانه آنها را تکان نداده و از پنجره و بالکن آویزان نکنید . چون تکان دادن روزانه آن ها سبب شل شدن تدریجی گره ها و کنده شدن آنها از جسم فرش می شود ( شدت خسارت بیشتر در محیط جانبی فرش بروز می کند) و هم چنین آویزان کردن قالی و قالیچه ها علاوه بر آن که آن ها را در معرض نزولات آسمانی قرار می دهد موجب آن می گردد که رنگ این دست بافت ها نیز در اثر اشعه آفتاب به شدت تغییر نماید .
به دلیل وجود ذرات خاک و گردوغبار که در لابه لای پرز فرش نفوذ کرده اند می بایست قبل از شستشو آنرا به خوبی غبارگیری نمود . چنانچه ذرات گردوغبار از میان فرش خارج نگردند هنگام شستشو با آب ترکیب شده و تشکیل لایه ای شبیه گل در انتهای پرز فرش می دهند که پس از مدتی باعث پوسیدگی زودرس فرش می شود . در این حالت با کوچکترین ضربه های ناگهانی و حتی با تا نمودن فرش جهت حمل و نقل احتمال ترکیدگی و پاره شدن فرش بسیار است .
۱- غبارگیری معمولی (دستی)
روش اول:
برخی فرش را به پشت روی زمین پهن کرده و با چوب به پشت آن می زنند ، سپس فرش را کنار زده و گردوخاک و سایر موادی که بر روی زمین ریخته شده جمع می نمایند و روی فرش را با جارویی زبر می روبند .
روش دوم:
برخی نیز فرش را از پشت بر روی یک شبکه ی توری فلزی که در ارتفاع مناسبی از زمین قراردارد پهن با چوب و یا وسیله ی دیگری به پشت آن می زنند . در این حالت کلیه ذرات گردوغبار از فرش خارج شده و چون بین فرش و زمین فضای خالی است ذرات گردوغبار دوباره به داخل فرش نفوذ نمی کند .
روش سوم:
در برخی موارد چهار نفر هر یک گوشه ای از فرش را گرفته و به ترتیب ضربه ای موجی شکل را به فرش وارد می سازد و به این ترتیب فرش از چهارطرف تکان داده شده و آلودگیهای آن خارج می گردد .
( نکته : ضربات چوب نباید بنحوی محکم باشد که به بافت فرش لطمه بزند .)
روش چهارم:
برخی نیز فرش را محکم به زمین یا سطح سفتی می کوبند تا غبار آن خارج شود . البته کوبیدن فرش بر زمین از جمله اعمال نادرست و بدترین نوع غبارگیری فرش است ، زیرا احتمال هر نوع آسیبی وجود دارد که موجبات گسیختگی تارپود و پرز فرش را فراهم می آورد .
چنانچه فرش کهنه و قدیمی باشد یا دارای قسمتهای رفو شده باشد ، هرگونه غبارگیری دستی که همراه با ضربات شدید و ناگهانی باشد باعث وارد شدن آسیب های جبران ناپذیر به فرش می گردد .
- شاید بهترین روش در مورد فرشهای جوان و نو بافت آن باشد که فرش را از یک ارتفاع مناسب آویزان نمود و با چوب به آهستگی و از پشت به آن ضربه زد .
- در مورد فرشهای قدیمی بهتر آن است که با استفاده از بررسیهای نرم ذرات گردوغبار از لای پرزهای فرش بیرون آورد . سپس با جاروهای برقی ذرات گردوغبار را از درون پرز فرش بیرون کشید .
(نکته: در هنگام استفاده از جاروبرقی بهتر است نوک مکنده آن با فاصله ای مناسب از سطح فرش قرار گیرد تا ذراتی که از فرش خارج شده و در هوا معلق نشده اند به خوبی جمع شده و دوباره به داخل فرش وارد نشوند .)
۲- غبارگیری ماشینی :
امروزه با پیشرفت فن آوری ، ابزارها و ماشین آلات خاصی برای غبارگیری فرش طراحی و ساخته می شود .
الف : ماشین های ضربه زن مکانیکی :
نمونه های قدیمی تر این ماشین ها دارای عرض زیاد بین ۵-۴ متر و طول بسیار کم بین ۲-۵/۱ متر است .درون این دستگاه دو محور استوانه ای قرار دارد که به هریک تسمه های پلاستیک یا برزنتی بسته شده است .هنگامی که دستگاه روشن می شود ، فرش از یک طرف به داخل آن هدایت می شود . ابتدا توسط برسهای مخصوص پرز فرش شانه می شود تا از حالت نمدی و خوابیده خارج شده و بلند گردد . سپس توسط ریلهای مخصوصی فرش به میان محورهای گفته شده هدایت می شود . محورهای مذکور به علت گردش سریع به دور محور طولی ، تسمه های برزنتی یا پلاستیکی را به صورت مکرر به پشت و روی فرش می کوبند .
با توجه به این که پرزهای فرش توسط برس ها حالت ایستاده یافته اند ذرات گردوغبار به راحتی از درون آنها خارج می شوند . به این ترتیب تمام فرش از یک طرف وارد غبارگیری شده و از طرف دیگر خارج می گردد .
این عمل قبل از شستشو و در طول شستشو انجام می شود و دور برس غلطکتی برحسب نو و کهنه بودن و یا ضخامت فرش تنظیم شده و ضرب دستگاه حتی الامقدور نباید محکم باشد .
در مورد فرشهای قدیمی و رفو شده باید دقت شود تا آسیب جدی به فرش وارد نشود ، زیرا با ضربات شدید در این دستگاه ممکن است فرش دوباره پاره شود و نیاز به ترمیم مجدد باشد .
ب- غبارگیری با دستگاه مکنده :
گرد و غبار قالیهای کهنه بوسیله برس یا جاروی نرمی در جهت خواب فرش جارو شده و بوسیله دستگاه مکنده جمع آوری می شود .در این حال باید شدت مکثی دستگاه برحسب نو و کهنه بودن و یا ضخامت فرش بنحوی تنظیم شود که ضمن خارج کردن گرد و غبار و کثافات از فرش باعث کنده شدن الیاف و پرزهای فرش نشود .
( نکته : هنگام تمیز کردن قالبهای کهنه باید نسبت به « خواب» قالی توجه مخصوص مبذول گردد ، چرا که بهم خوردگی و آشفتگی در خواب قالی پیدا شود « بافت قالی» تغییر شکل می یابد و سبب پخش شدن اشعه انعکاسی می گردد، در چنین حالتی قلی « بدنما » شده و لکه دار جلوه گر می شود .
دستگاههای جدید غبارگیری :
در طی سالهای اخیر در ساخت دستگاههای غبارگیری پیشرفت جدیدی به وجود آمده است . دستگاههای جدید غبارگیری از بازده بالایی برخوردارند و می توان در زمان کوتاهتری تعداد زیادی فرش را غبارگیری نمود .
این دستگاه در واقع گردونه ی بزرگی است متشکل از یک استوانه بزرگ توری شکل ، که در درون اتاقک بزرگتری قراردارد . گردونه متحرک از میله های فلزی ساخته شده است و تا حدودی شبیه ماشین های لباسشویی عمل می نماید . اتاقک این دستگاه دارای در بزرگی است که پس از قراردادن تعداد مشخصی فرش ( برمبنای گنجایش دستگاه ) داخل آن ، بسته می شود . سپس گردونه داخل دستگاه به حرکت درآمده و با سرعت به دور خود می چرخد .
فرشها براثر حرکت دورانی از پایین به بالای گردونه و بالعکس حرکت کرده و براثر آن گردو خاک آن کاملاً گرفته می شود . گردوغبار خارج شده از فرش توسط کانال مکش هوا که زیر اتاقک قراردارد از میان میله های گردونه خارج شده و بوسیله کانال در یک جا انبار می گردد . گاه امتداد این کانال به درون حوضچه های آب است تا از آلودگی هوا نیز کاسته شود و هر از گاهی آب حوضچه تخلیه می شود .
(نکته: در صورت استفاده از ماشین های غبارگیری جدید باز هم باید ابتدا قالبهای کهنه و قدیمی را شناسایی نمود. زیرا براثر حرکت مداوم قالبها در درون دستگاه ممکن است صدمات خاصی به فرش وارد گردد . گرچه در این دستگاه نسبت به دستگاههای قدیمی حفاظت فرش بیشتر است و صدمه کمتری به آن وارد می گردد .)
۳- بازرسی :
پس از انجام غبارروبی ، قبل از شستن فرش در قالیشویی روی زمین گسترده می شود و از نظر وجود لکه ، سوراخ و پوسیدگی بررسی می شود تا از ایجاد خسارت احتمالی در حین مراحل شستشو جلوگیری نمایند .
گلیم بافی و ریشه ها را قبل از شستشو بازدید کرده و ریشه ها را کاملاً از هم جدا نموده و در صورت لزوم مجدداً انتهای ریشه ها را به صورت دسته های جدا می بندند .
۴- رفوکاری :
پس از بررسی شستن فرش در قالیشویی و شناسایی نقاط آسیب دیده در مرحله بعد باید سوراخها را چنانچه قابل ترسیم است ، رفو نمود .
۵- لکه گیری ( لکه زدایی)
بعد از رفو کردن ، فرش را لکه گیری می کنند . هرگاه فرشی در اثر مواد رنگ دار مانند شربت ، قهوه ، چای ، چربی ، واکس ، ادرار و فضولات حیوانات و مانند آن آلوده و لکه دار شد ، ابتدا باید این مواد را از سطح فرش زدود و سپس لکه های حاصل را به کمک مواد پاک کننده مانند صابون و پودرهای رخت شوی و حلال های مخصوص از بین برد .
باید توجه داشت که هر لکه ای فقط با رنگ برهای مخصوص و در تحت شرایط خاصی از بین می رود ، به عنوان مثال برای زدودن اثرات آب میوه ، شیر ، قهوه ، چای و شکلات از آب نیمه گرم و صابون و یا شامپو و برای لکه گیری اثرات تخم مرغ و خون از امتزاج نمک و صابون و سرکه سفید استفاده می شود .
باید بدانیم که لکه های چربی با بنزین نیز به خوبی پاک می شوند . در صورتی که فرش به روغن آلوده شد، باید ابتدا روغن ریخته شده را به کمک قاشق جمع آوری نمود .سپس پارچه ای سفیدرنگ بر روی محل آلوده شده گذارده و اطوی نیمه گرمی بر روی این پارچه کشیده شود . بدین ترتیب روغن موجود در جسم فرش جذب این پارچه خواهد شد .
پاک کردن مواد مختلف از فرش:
برای زدودن لاک ناخن از حلال استن
برای زدودن رنگ روغن از ترباشین
برای از بین بردن لکه قیر از حلال اکالیپتوس
برای محو کردن دوده و سایر پودرهای رنگ دار از جاروی برقی مکنده استفاده می کنند .
در هر صورت شستشوی محل لکه دار شده با مواد پاک کننده آنزیم دار (۲درصد) و یا صابون های خنثی همیشه بی ضرر خواهد بود.
(نکته: توجه داشته باشید که هیچ گاه در عملیات لکه برداری از گرد بلیچ (BLEACH) استفاده نشود، چه با این عمل رنگ فرش نیز از بین می رود .)
در کارگاه های شست و شوی فرش هنگامی که موفق به لکه برداری به صورت دلخواه نشوند، باید قسمت لکه دار شده را از روی شبکه تاروپود فرش جدا کرده و به جای آن با الیاف مناسب و رنگ های جور دوباره گره زنی و یا رفوگری کرد.
شست و شو ی فرش در ایران
شستشوی فرش از سالها پیش در خانواده های ایرانی مرسوم بوده است و حتی در برخی از ماهها و روزهای سال دیده شده که گروهی از اهالی یک روستا و یا محل به طور دسته جمعی کار شستشوی سالیانه، فرش را در رودخانه های نزدیک شهر و روستا طی چندین شبانه روز انجام می دهند و این کار در برخی مناطق حالت سنتی و حتی نمایشی یافته که تماشای آن برای علاقمندان فرش ایران بسیار دلپذیر و زیبا است
شستشو:
۱شست و شوی سنتی
شستشوی دقیق و اصولی فرش باید به نحوی باشد که هدف اصلی به خوبی و بودن کمترین صدمه به فرش تحقق یابد . یعنی فرش از آلودگی ها و سطوح چرک زدوده شده و کاملاً پاکیزه گردد .
علیرغم بسیاری از پیشرفتهای حاصل شده در حفظ و نگهداری فرش و حتی غبارگیری فرشهای دستی اعم از قدیمی و کهنه به جهت حساسیت امر شستشوی فرش ، تاکنون ماشین یا دستگاههای خاصی برای برطرف کردن آلودگی های فرش طراحی و ساخته نشده و تقریباً تمامی کارخانه های قالیشویی به روشی شبیه به روشهای سنتی و قدیمی فرش را شسته و خشک می کنند .
البته به جهت امکان کنترل و حفاظت بیشتر فرش به روش سنتی می توان گفت در حال حاضر شستشوی دستی و سنتی فرش بهترین روش به ویژه در مورد فرشهای قدیمی و موزه ای است که باید نهایت دقت را در شستشوی آنها به کار گرفت تا کمترین آسیب را متحمل گردند .
هرگاه با تکان دادن گوشه ای از فرش ذرات گرد و خاک و الیاف شکسته شده پشم از آن بیرون آمد می توان گفت که زمان شستشوی آن فرا رسیده است .
هنگامی که الیاف و پرزهای فرش به یک دیگر چسبیده شده و پرزها حالت نرمی اولیه خود را از دست داد و یا آلودگی کلی پیدا کرد باید آن را شستشو نمود . معمولاً هر دو تا سه سال یکبار بسته به محلی که فرش در آن پهن شده و میزان رفت و آمد بر روی آن باید آن را شستشو داد .
۲- قالیشویی به روش جدید در کارخانه:
امروزه نیز در کارخانه های قالیشویی روشهایی شبیه به شیوه قدیمی اجرا می گردد .به این ترتیب که ابتدا فرش را برروی زمین پهن کرده و همه آن را با آب خیس می کنند .
نکته: معمولاً کارگاههای قالیشویی را در بیرون از سطح شهر ایجاد می نمایند تا حتی الامکان از آب نهرهای کنار شهر استفاده شود و یا بتوان با حفر چاههای عمیق آب فراوان برای شستشو مهیا نمود).
پس از انکه تمام فرش به خوبی خیس شد مواد پاک کننده را به مقدار مناسب روی سطح قالی می ریزند. سپس با برس های ویژه ای شروع به شستن فرش می کنند . به این ترتیب قسمتهای چرک و آلوده قالی تمیز می گردد .
در برخی کارگاههای قالیشویی دستگاههای خاصی طراحی و ساخته اند که دارای برسهای بزرگ و دایره ای شکل می باشد و توسط نیروی برق به حرکت در می آید و به آهستگی سطح فرش را سائیده و نقاط تیره و چرک آن را می شوید . پس از آنکه تمام فرش را شسته شده توسط شلنگهای آب که دارای دوش های پخش کننده آب است و فشار آب قابل تنظیم می باشد و تمام فرش را شسته و مواد شوینده را به خوبی از قالی دور می کنند.
شستن فرش در قالیشویی:
امروزه دیگر نمیشود به روش های قدیمی که قدیم استفاده می شد فرش ها را در منازل شد به این دلیل که در آپااارتمان نمی شود فرش شست و اگر خودمان بخواهیم فرش ها را بشوریم به دلیل اینکه از روش های اصولی استفاده نمی کنیم به فرش ها آسیب بزنیم و هزینه بیشتری باید بدهیم برای درست کردن فرش ها.اما با اعتماد کردن به قالیشویی که امروزه همه افراد از قالیشویی استفاده می کنند برای شستن فرش ها همه از قالیشویی ها استفاده می کنند به این دلیل که هر چندوقت یک بار باید فرش ها شسته شوند و قالیشویی ها با بهترین روش و با کیفیت این کار را انجام می دهند.
تهران واشینگ
تهران واشینگ یکی از بهترین قالیشویی هااست که از بهترین روش ها و جدیدترین روش ها استفاده می شود برای شستن فرش های شما و با خیال راحت و با اطمینان کامل میتوانید فرش های خود را به تهران واشینگ بسپارید که هم در تهران هم در کرج فعالییت دارند و یکی از با سابقه ترین قالیشویی ها است که بسیار پیشنهاد می شود.
